Een oase van rust met een imposante historie
De Heerlijkheid Appeltern in het land van Maas en Waal is al meer dan 1000 jaar bewoond. Het oudste schriftelijke bewijs hiervan is te vinden in een pauselijke bul uit 1134 waarin het dorp en het kasteel staan vermeld. Waarschijnlijk is deze plek al veel langer bewoond, getuige de vondsten van Romeinse munten, aardewerk en dakpannen.
Op deze Heerlijkheid heeft ooit een imposant ‘kasteel’ gestaan. Binnen de nog intact zijnde gracht ligt het overblijfsel van het Huis Appeltern. Van het middeleeuwse kasteel zelf is niets meer overgebleven. Tussen de 17e en 19e eeuw gaat de Heerlijkheid over in verschillende veelal adellijke handen en ondergaat het huis diverse ingrijpende verbouwingen totdat in 1868 het gehele huis wordt afgebroken. Wat overblijft is het washuis dat wordt verpacht aan de opzichter van het landgoed. Rond 1800 wordt op het landgoed een zogenaamde kasteelboerderij bestaande uit twee bouwhuizen gebouwd en verpacht aan de boer die de meeste gronden op het landgoed bewerkt.
Sterrenbos, wandelpark en Heerlijk recht
Het westelijk deel van het landgoed was ooit aangelegd als sterrenbos waarvan het merendeel rond 1870 tot landbouwgrond is omgevormd. De gronden zijn verpacht aan twee pachters.
In 1975 is met de toenmalige gemeente Appeltern een deel van het wandelpark hersteld.
De beroemde tuinen van Appeltern horen niet bij het bezit, wél heeft Maatschappij van Welstand een overgebleven Heerlijk recht. Dit betreft het visrecht op de halve Maas tussen Appeltern en Batenburg.
Sterrenbos omvat 18 hectare;
omliggende gronden circa 70 hectare
Nieuwe bewoners
Mr. J.C. Baron Baud, particulier secretaris van prinses Juliana, was de laatste bewoner van Appeltern voor de verkoop aan NV Agria. Maatschappij van Welstand koopt in 1968 de Heerlijkheid Appeltern van deze firma, omdat deze een groot areaal verpachte landbouwgrond omvatte.
Als in 1985 de laatste nazaat van de opzichter van het Landgoed is gestorven, gaat Maatschappij van Welstand op zoek naar nieuwe bewoners. De advertentie die hiervoor wordt geplaatst, vormt ook het begin van het boek ‘Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern’ van de schrijfster Hella Haasse over de beroemde bewoner Joan Derk van der Capellen.
In 1989 is het huis met de kasteelplaats en gracht in erfpacht uitgegeven aan de nieuwe bewoners. Zij laten het huis en de tuin met veel liefde en gevoel voor historie restaureren.
In 1992 wordt ook de kasteelboerderij door Maatschappij van Welstand in erfpacht uitgegeven. De nieuwe bewoners hebben zowel het zuidelijk als het noordelijk huis in hun oorspronkelijke staat gerestaureerd.
Beroemdste bewoner
In 1780 bewoonde de vermaarde patriot Joan Derk van der Capellen tot den Poll het huis en schreef hier in 1781 zijn opzienbarend pamflet: ‘Aan het volk van Nederland’. Daarmee stond hij aan de wieg van de Nederlandse democratie. Zijn gedachtegoed werd later door Thorbecke uitgewerkt in de Nederlandse grondwet. In mei 2014 is een, in de vijver geplaatst, borstbeeld van deze beroemde bewoner onthuld.
